Kazu korupsaun iha governasaun anterior no governasaun AMP

Maske nuneé, Prokurador Jeral da Republika Dra. Ana Pessoa hatete, kazu korupsaun neébe akontese iha governu anterior to’o ohin loron seidauk lori ba tribunal tamba sei iha prosesu nia laran.

”Governu anterior kazu korupsaun balun rejolve hotu ona, balun seidauk rejolve, hau bolu atensaun ba prokurador sira tenki rejolve hotu, laos haree deit ba kazu resente maibe tenki haree mos kazu neébe uluk iha tiha ona, iha neéba nusa mak la rejolve,” dehan PJR horseik iha Palacio PR.

Maske kazu korupsaun iha governu anterior sei iha prosesu nia laran, maibe, Ana Pessoa dehan, kazu korupsaun barak liu akontese iha governu atual agora (Governu AMP nia ukun).

Realidade, Ana Pessoa dehan, haree husi volume kazu korupsaun neébe loron ba loron rejistu aas iha PJR.

”Tamba ema komesa fiar oituan ona, kazu barak tan tama, dezafiu mak oinsa tinan 2012 ita bele infrenta ka lae? Hatu rejilove kazu korupsaun neébe barak liu,” dehan Ana Pessoa.

Ana Pessoa dehan tan, kazu sira neéb mak KAK investigam balun tama ona iha PJR nia liman, balun haruka fila ba KAK, tanba investigasaun lalos.

“Kazu korupsaun numeru muda fula-fulan, tinan ida neé hau kontenti ita bele rejilove kazu korupsaun balun, kazu korupsaun kazu ida neébe la fasil atu rejolve, dala ruma husu dokumentus moa la hatan, dala ruma dehan lakon tiha, bolu ema mos la kohi mai, buat barak halo kazu korupsaun difisil oituan atu investiga,” dehan Ana Pessoa.

Ana Pessoa mos dehan, maske problema neébe sira hasoru durante neé mak rekursu humanu, maibe husi nia parte sei esforsu nafatin hodi hadia instituisaun ida neébe mak nia lidera.

“Ami nia ministeriu Publiku ami iha kbiit rasik, dala ruma husu tulun ba instituisaun sira seluk, hanesan sentru formasaun judisariu no ami rasik halo formasaun ba ami offisiais judisario rasik,” dehan PJR neé.

Jornal Independente - Kinta, 22 Dezembru 2011

PR Horta Tristi Korupsaun Domina Iha Timor Leste

Radio, online - Prezidenti da Republika (PR) Jose Ramos Horta senti tristi tebes ho komemorasaun loron Mundial Anti Korupsaun (9/12), tamba hahalok at korupsaun ne’e buras iha Administrasaun governu Timor Leste.

PR Horta informa lia hirak ne’e ba jornalita sira hafoin partisipa komemorasaun loron mundial Anti korupsauniha iha salaun Center Convensaun Dili, Sesta (9/12).

Horta hatutan, “Hau ho laran tristi tebes tamba kazu korupsaun barak tebtebes. Korupsaun husi ki’ik to bo’ot, entermus osan ki’ik to’o bo’ot iha administarasaun nia laran. Hau laos temi Ministru ruma nia naran lae, ne’e laos hau nia knar tamba faktus barak los korupsaun ne’e barak tebes,”Horta konfesa.

Horta hatutan, hare iha transparensia internsiaonal TL nia naran as maibe TL atu nia naran foer sei iha korupsaun. TL sei sai naran bo’ot iha mundu tanba deit korupsaun.

“Ita luta ba independensia ema barak mak mate, hau iha tinan 24 luta iha liur hakilar liberdade ba Timor. Ita liberdade hetan tiha ona mais Korupsaun buras ne’e halo hau tristi tebes,” Horta fila-fila hateten.

PR fo izemplu, iha rai seluk media fo sai iha deskonfia ba ministru ida halo korupsaun, Ministru ne’e rezig na-an kedan. Hanesan iha nasaun Brazil iha tinan rua nia laran, iha Ministru Hitu (7) mak rezigna-an. See signifika katak, TL nia ministru sira servisu mos liu ministru sira iha Brazil, ou Brazil mak mos liu TL.

Horta konfesa nia esperensia sei iha I governu Konstitusional hanesan Ministru Negosiu Estranjeiru, wainhira atu halo viazen ba Nova Iorke. Orsamentu viazen ne’e la to’o dois mill, maibe prokuramen manda tres mill. Ho ida ne’e Horta la simu hodi haruka fila osan balun. Dalan hanesan ne’e mak kombate korupsaun no ajuda estadu hodi osan balun ba dezenvolvimentu nasaun ho povu nia moris.

Iha hanesan Prezidenti Tribunal Rekursu Claudio Ximenes dehan, atu tribunal servisu ho diak hodi julga kazu korupsaun, estadu tenki fo salariu ba juiz sira ho salariu ne’ebe diak.

“Ema sira ne’ebe sirbisu iha tribunal atu labele monu ba tentasaun, sira nia salariu tenki diak. Tamba tribunal nia knar ne’e bo’ot tebes, maibe buat sira ne’e lao diak tenke iha kolaborasaun diak,”dehan Claudio.

Adjuntu Komisariu Anti Korupsaun Jose das Neves hateten, kuaze iha kazu korupsaun 7 mak KAK komesa halo ona ivestigasuan no entrega ona ba Ministeiru Publiku no KAK sei nafatin buka dadus hodi kompleta.

“Ita espera iha tinan ne’e atu remata sei julga ema ruma konaba korupsaun,”dehan Adjuntu KAK ne’e.

RLD, 10 December 2011

Korupsaun sai nu’udar “asuntu sériu ida” ba governu

Ohin, vise-primeiru ministru Timor-Leste, José Luís Guterres hateten katak asuntu importante ida ne’ebé sériu ba governu Timór, mak atu kombate korupsaun, tanba ho fenómenu husi korupsaun ne’e bele fó impaktu ba dezenvolvimentu.

Vise-primeiru ministru haktuir lia hirak ne’e ba ajénsia Lusa, iha ámbitu husi konferénsia ida ne’ebé hala’o husi Komisaun Antikorupsaun timor-oan nian, molok komemora Loron Internasionál ba Kombate Korupsaun.

“Ami hakarak hateten katak, asuntu ida ne’ebé sériu tebes ba governu Timór mak, atu kombate korupsaun nó ha’u iha oportunidade atu hala’o hikas fali primieru ministru, Xanana Gusmão nó ita hotu ninia kompromisu, atu koopera hamutuk ho instituisaun justisa, bainhira bolu atu sai sasin ba asuntu saida de’it”, tenik Guterres.

José Luís Guterres hateten tan katak, governu fi’ar katak korupsaun bele “hapara prosesu dezenvolvimentu” tanba fó benefisiu uitoan de’it.

“Kria Estadu ida ne’ebé la’os Estadu Demokrátiku, maibé Estadu ida ne’ebé hetan kontrolu husi grupu máfia kiik ida nó husi ema hirak ne’ebé to’o ikus, hakarak sobu fundasaun Estadu Demokrátiku”, hatutan José Luís Guterres.

Vise-primeiru ministru esplika mós katak, iha sosiedade timor-oan sira, “prátika korupsaun ne’e hanesan hahalok normál”, tanba ida ne’e mak akontese durante okupasaun Indonézia.

“Ohin loron, ami hakarak hapara hahalok nó hapara mós sistema husi tempu uluk nian. Tanba ne’e, mak iha ona esforsu husi instituisaun, husi parlamentu, husi tribunál nó husi mós governu, atu hodi haree, se karik ami atu kria estrutura bázika efisiente ida, hodi kombate kontra korupsaun”, hatutan vise-primeiru ministru Timor-Leste ne’e.

Komisaun Antikorupsaun Timor-Leste, hahú kria iha fulan Juñu tinan 2009, ho objetivu atu kria Estadu polísia kriminál espesializada nó independente ne’ebé iha relasaun ho autoridade kompetente, atu kombate korupsaun.

CAC hatudu diretamente ba parlamentu nasionál nó nia iha poder atu hahú nó hala’o ona investigasaun kriminál kona-ba kazu korupsaun, alénde iha mós responsabilidade atu eduka nó sensibiliza ema hotu, liu husi medida hirak ne’ebé relasiona ho prevensaun ba korupsaun.

Lusa/Fim

09 de Dezembro de 2011

Foti husi Sapo.Tl

KAK Husu Ministeiru Kontrola FP Uza Kareta no Kombustivel ba Privadu

Radio, online – Komisaun Anti Korupsaun (KAK) liu husi enktru kontinuasaun husu ba Ministeriu hotu-hotu atu kontrola fungsionairu publiku (FP) durante ne’e uza sala kareta ba aktividades privadu mak marak liu nomos uza kombustivle estadu nian ba iha intereses privadu.

Lia hirak ne’e hato’o husi Adjuntu Komisariu Komisaun Anti Korupsaun, Jose Neves liu husi ekontru ho Diretor Ministeriu no Director Sekretariu estado sira, iha salaun Joao Paulu II Komoro, Dili, Kuarta (30/11). Ekontru ne’e foka liu ba relatoriu movimentu veikulu no utilizasaun sena kombustivel estado nomos oinsa kontrolu no utiliza patromonia estado.

Adjuntu KAK ne’e hateten, liu husi relatoriu ne’ebe fo sai iha fulan Outobru liu ba ho nia rezultadu iha movimentu maka’as halimar no movimentu ne’e entre FP iha lubuk ne’ebe la iha professional katak uza patrimoniu estadu laos servisu ba iha estado maibe servisu ba iha interese privado.

“Diretor sira rekoinese katak, durante ne’e mosu frakeza ne’ebe akontese iha sira ida-idak nia servisu fatin. Sira rekonhese katak,mekanismu internal balu iha ona maibe ladun atensaun husi lider sira ho FP,”dehan Neves.

Neves iha oportunidade ne’e husu ba ministeriu no sekretariu estado sira ho FP tomak nebe uza kareta estado nian tenki utilize mekanismu ne’ebe iha hodu nune’e la bele gasta konbustivel estado nian arbiru.

RLD, 01 December 2011